Trong hành trình làm nghề luật sư, hồ sơ vụ án chính là “chiến trường trên giấy”. Mỗi tờ giấy, mỗi dòng chữ đều ẩn chứa sự thật, mâu thuẫn, và cả chìa khóa mở ra con đường bảo vệ quyền lợi cho thân chủ. Nhưng làm sao để không bị ngợp trong hàng trăm, thậm chí hàng nghìn trang hồ sơ? Câu trả lời nằm ở 7 câu hỏi kinh điển mà ai cũng biết nhưng không phải ai cũng vận dụng đúng: Who, What , When, Where, How, Why, Which

 

    1. Who – Ai liên quan đến vụ việc

Đây là chủ thể liên quan đến vụ việc , chúnh ta cần làm rõ các chủ thể của vụ án:

• Ai là người ký hợp đồng?
• Ai là người hưởng lợi hoặc chịu trách nhiệm? ai là người gây ra?ai là đồng phạm
• Ai thực sự có quyền khởi kiện hoặc bị kiện?ai là người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan.

“Who” sẽ giúp ta tìm ra tư cách đương sự, tính hợp pháp của giao dịch, và trách nhiệm pháp lý trong mối quan hệ pháp luật và độ phức tạp của vụ án.

 

2. What – Sự việc là gì?

Hãy bắt đầu bằng việc xác định cốt lõi sự kiện pháp lý: vụ án xoay quanh điều gì, hành vi nào, sự kiện pháp lý nào đang được xem xét? Việc trả lời “What” giúp luật sư và sinh viên luật không lạc lối trong vô vàn chi tiết vụ việc vụ vặt, thừa thãi của vụ án.

• Vấn đề là tranh chấp hợp đồng vay hay tranh chấp quyền sử dụng đất đất?
• Hành vi vi phạm cụ thể là gì?
• Bản chất pháp lý của sự việc thuộc quan hệ dân sự, hình sự hay kinh tế hoặc hành chính?

Chỉ khi “đặt tên đúng sự việc” hiểu được quan hệ pháp luật, chúng ta mới biết cần tìm căn cứ pháp luật nào để soi chiếu và tìm ra lời giải.

 

3. When – Thời điểm nào?

Trong tố tụng, khi xem xét đến thời gian chúng ta sẽ thấy được nhiều điều vô lý và bất thường của chứng cứ , có khi chứng cứ bị tạo lập sau sự kiện hoặc cố tình thêm chứng cứ mới có lợi cho mình, đồng thời cũng cho chúng ta biết được với khung thời gian đó có hợp lý không? Đây là sợi chỉ đỏ quan trọng nối toàn bộ hồ sơ vụ án.

• Hành vi xảy ra khi nào? Diễn biến biết tiếp theo xảy ra khi nào?
• Hợp đồng được ký ngày nào? Ngày nào kết thúc?
• Nghĩa vụ thanh toán đến hạn vào thời điểm nào?
• Thời điểm tố tụng, khiếu nại, khởi kiện có trong thời hiệu hay không?
• Vì sao cùng một thời gian nhưng có tới 2 tài liệu lấy lời khai?

Một ngày sai lệch có thể làm thay đổi hoàn toàn bản chất pháp lý. Đọc hồ sơ mà không nắm “When” tức là bỏ lỡ một nửa sự thật và bỏ đi một công cụ tranh luận sắc bén của Luật sư.

 

4. Where – Ở đâu?

Địa điểm không chỉ để xác định thẩm quyền, mà còn phản ánh bối cảnh và tính hợp pháp của hành vi hoặc đối tượng của hợp đồng

• Hợp đồng ký ở đâu? Các bên thoả thuận về dịch vụ thì trụ sở doanh nghiệp nếu sai thì có phải là doanh nghiệp này hay không?
• Giao dịch, chuyển giao tài sản diễn ra tại đâu? Hàng hoá vận chuyển đến chỗ nào? Nếu không thoả thuận thì hàng hoá phải được giao ở đâu?
• Tai nạn, sự kiện tranh chấp phát sinh tại đâu?
• Thẩm quyền của Toà án hay cơ quan tài phán nào đối với vụ này? Toà chuyên trách nào?khu vực nào?

Ngoài ra “Where” còn giúp , chúng ta làm rõ việc có hay không sự tồn tại thực tế của chứng cứ, nhân chứng, hiện trường . Có nhiều vụ án khi thu thập tài liệu chứng cứ hoặc vẽ lại hiện trạng sơ đồ tại hiện trường là chưa chính xác , không phù hợp với lời khai hoặc việc thu thập dữ liệu điện tử tại máy quay, ổ cứng không phải là nơi máy nó ghi hình mà chỉ được sao chép gửi qua phương tiện điện tử…..

 

5. How – Cách thức nào?

Đây là câu hỏi để xác định diễn biến, quy trình và phương thức, kể cả tính chất phức tạp thực hiện sự kiện.

• Hành vi vi phạm diễn ra như thế nào? Cường độ ra sao?
• Việc ký kết hợp đồng có tuân thủ hình thức luật định không? có vi phạm điều cầm không?
• Phạt nhưng phạt có vượt mức quy định hay không? việc thoả thuận phạt có trái quy định không?
• Cách thức thu thập chứng cứ, lập biên bản có đúng quy trình tố tụng theo luật định không?

Đối với Từ “How”, luật sư dễ dàng tìm ra các điểm yếu thiên về tố tụng, đôi khi cũng tìm ra được phần nội dung của đối phương và cả cơ sở để phản bác. Đơn cử như bên cung ứng dịch vụ vi phạm nghĩa vụ cung ứng, gian dối trong quá trình thực hiện dịch vụ, không thể có được kết quả cảm kết; Còn đối với các vụ án hình sự , thì How sẽ trả lời phương thức, thủ đoạn, cường độ, mức độ, hậu quả….của hành vi phạm tội; Giải thích cách thức thực hiện hành vi từ đó đối chiếu với lời khai có sự mâu thuẫn hay bị ép cung, dụ cung, nhục hình hay không……

 

6. Why – Vì sao?

Đây là tầng sâu nhất của suy nghĩ theo kiểu luật sư và cũng là linh hồn của việc đọc hồ sơ vụ án. Hãy tự hỏi:

• Vì sao bên A lại chọn hành động như vậy? vì sao chọn thời điểm này? Vì sao lại chọn cơ quan toà án, cơ quan tài phán đối với tranh chấp này….?
• Vì sao chứng cứ này được xuất trình, còn chứng cứ kia thì không?
• Vì sao lại bị trả hồ sơ điều tra bổ sung?
• Vì sao các nhân chứng lại khai mẫu thuẫn hoặc gian dối…?
• Vì sao có sự mâu thuẫn giữa lời khai và tài liệu?

 Từ “Why” giúp chúng ta thấy được động cơ, mục đích và logic của toàn bộ vụ án. Và chính từ đây, luật sư mới tìm ra được mâu thuẫn then chốt để bẻ gãy lập luận của đối phương hoặc củng cố niềm tin cho Hội đồng xét xử. Từ đó nhìn xa hơn bản chất vụ việc để sau này khi tư vấn chúng ta có kinh nghiệm bảo vệ khách hàng không phạm các sai lầm thường xuyên xảy ra.

        7. Which – Tài liệu, chứng cứ nào liên quan?

Hồ sơ , tài liệu giấy tờ rất nhiều trong vụ án nhưng không phải tài liệu nào cũng quan trọng và cần phải đọc hết . Nhưng phải biết phân biệt và phân tích cái nào quan trọng , cái nào không quan trọng và cái nào liên quan với nhau.

• Chứng cứ nào gốc, chứng cứ nào sao? Các chứng cứ liên quan?
• Tài liệu nào có giá trị pháp lý cao nhất? tài liệu nào giả? Tài liệu nào thật?
• Tài liệu nào mâu thuẫn với chính lập luận của đối phương? Tài liệu nào chống lại đối phương ?

“Which” giúp luật sư biết chọn đúng vũ khí và bỏ qua những thứ nhiễu loạn và giảm bớt thời gian làm việc thừa thãi.

      Chúng ta hãy đọc hồ sơ và giải quyết vụ án có logic và khoa học; Đừng đọc hồ sơ như “đọc truyện”, mà hãy đọc như một nhà điều tra và tập trung dồn lực, nhiệt huyết vào hồ sơ vụ án. Chủ động luôn cầm bút gạch chân, đặt câu hỏi bên lề theo 7 chữ vàng: Who, What,When,Where,How,Why, Which để không quan hay bỏ sót điều gì. Chúng ta cần kiên nhẫn mãi dũa kỹ năng này, vì đôi khi sự mâu thuẫn nằm trong một chi tiết rất nhỏ: một con số, một chữ ký, hay một dòng chữ thừa. Có nhiều vụ án chỉ cần cơ quan nhà nước trả lời bằng văn bản chính thống khi đối chiếu lại hồ sơ vụ án thấy sai về 01 con số của căn cước công dân cũng đã làm sai lệch bản chất vụ án và chủ thể đó. Hoặc chỉ cần làm giả con dấu chỉ cần sai về mã số thuế của 1 con số cũng được xem là tình tiết thay đổi bản chất vụ án.

Nghề luật sư là nghề của sự thật và lý lẽ, đạo đức cùng với tính nhân văn. Hồ sơ vụ án không bao giờ tự nói lên điều gì.  Chính cách chúng rèn luyện cách đọc, phân tích và đặt câu hỏi mới biến nó thành “vũ khí pháp lý” của các Luật sư thực thụ và chuyên nghiệp.

Globalink hy vọng chia sẻ này sẽ giúp các bạn sinh viên, nghiên cứu luật và cả những đồng nghiệp trẻ thêm vững tin vào nghề, thêm say mê với từng tập hồ sơ, và thêm bản lĩnh để bước vào phòng xử án.

Tien Vu – Globalink Law Firm